Barbara in Yogya: Waterpaleis

OK, met mijn bezoek aan Taman Sari (het Waterpaleis van de Sultan van Yogya) zijn we aangeland bij het hoofdstuk erotiserend oriëntalisme: het Oosten als onbekende, begeerlijke en daarmee gevaarlijke vrouw die beheerst moet worden, anders ondergraaft ze mannelijke (lees: westerse) deugden, zoals kracht, zelfbeheersing, rationaliteit, en efficiëntie.

Bekijk willekeurig welk 19^de-eeuws Europees schilderij of Europese opera over een “Oosters” onderwerp en concludeer dat de Oosterse man in bijna alle gevallen een brute despoot is die gemener, bloeddorstiger en gewetenlozer is dan de meest gewelddagige Westerse man. En elke Oosterse vrouw is een beeldschoon, onweerstaanbaar, maar ook een onvoorspelbaar of zelfs gestoord wezen dat het Westerse mannelijke personage het hoofd op hol brengt en vervolgens verraadt (Carmen, Dalilah, etc.). Het Oosten is gevaarlijk omdat een Westerling eindelijk eens in contact komt met zijn/haar onderbuik. Dat voelde ik als ontluikende puber – vrouw of niet – vroeger ook zo. En nu misschien ook nog wel.

Hoezeer zijn de verhalen die nu nog rondgaan over het Waterpaleis beïnvloed door deze Europese (koloniale) fantasie, denk ik dan?

De naam zegt het al, het Waterpaleis is opgezet rond een aantal beeldschone basins. Enkele jaren geleden is het gerestaureerd: er stroomt weer water door de basins. De combinatie van Portugese 18^de-eeuwse architectuur, hindoeïstische en boeddhistische symbolen op de poorten, Chinese bouwelementen in de daken, en islamitische abstracte afbeeldingen maakt het complex heel bijzonder. Alle culturele invloeden die Indonesië kenmerken zijn erin terug te vinden. En de geur van de jasmijnbloemen en het klateren van de fonteintjes zijn betoverend. Duizend-en-één-nacht…

Elke middag, als de Sultan zijn werk gedaan had, zijn gasten onderhouden had en zijn middagmaal genuttigd, legde hij zich te ruste in een torentje dat uitkijkt over het grote basin. Daarin baadden zijn concubines. Als hij ervoor voelde, koos hij er eentje uit, die hij meenam naar zijn private basin aan de achterkant van zijn toren.

Ik heb niet kunnen achterhalen waarom alleen de eerste drie Sultans dit paleis betrokken. De vierde Sultan verkoos de aanpalende Keraton en het Waterpaleis raakte in verval. De keurige gids was zichtbaar blij om mij in het Indonesisch te kunnen rondleiden, en daar heb ik maar ongeveer 40% van meegekregen. Maar het verhaal over de Sultan en zijn basins heb ik wel goed begrepen. Echt.